Wygaśnięcie umowy o pracę

Jak wskazane zostało w jednym z naszych poprzednich artykułów,  do rozwiązania umowy o pracę dochodzi najczęściej na skutek inicjatywy pracownika bądź pracodawcy. Niemniej jednak istnieją również okoliczności, niezależne od ww. podmiotów, prowadzące do wygaśnięcia umowy
o pracę. Należy zwrócić tu uwagę, iż rozwiązanie i wygaśnięcie umowy to dwie przeciwstawne formy, które są od siebie odrębne i odmienne.  Czym jest zatem wygaśnięcie umowy o pracę?

Otóż najprościej rzecz ujmując wskazać należy, iż do wygaśnięcia umowy o pracę dochodzi na skutek okoliczności niezależnych od stron zawartej umowy. Tym samym do wygaśnięcia umowy o pracę dochodzi bez ingerencji zainteresowanych stron. Następuje to z mocy prawa. Kiedy zatem dochodzi do wygaśnięcia umowy o pracę?

Ustawodawca uregulował w Kodeksie pracy trzy sytuacje, w których dochodzi do wygaśnięcia umowy o pracę, mianowicie śmierć pracownika, śmierć pracodawcy, jak również upływ okresu 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy na skutek tymczasowego aresztowania. Wracając jednak do omówienia poszczególnych przesłanek warto rozszerzyć kwestię śmierci pracownika
i omówienia jej w aspekcie wygaśnięcia stosunku pracy.

Tak więc pomimo, iż śmierć pracownika powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, nie oznacza to że wygasają również jego prawa majątkowe. Wręcz przeciwnie przechodzą one w częściach równych na osoby uprawione do uzyskania renty rodzinnej, a w przypadku braku takich osób wchodzą
w skład masy spadkowej po zmarłej osobie. Tym samym rodzina zmarłego może dochodzić roszczeń od pracodawcy, czy to w związku z zaległym wynagrodzeniem, wypłatą zaległej premii czy też np. odszkodowania.

Czym z kolei charakteryzuje się wygaśnięcie stosunku pracy na skutek śmierci pracodawcy? Tak więc, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż pracownikowi przysługuje roszczenie o zapłatę odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za czas wypowiedzenia. Odszkodowanie wypłacane jest przez spadkobierców pracodawcy. Wyjątki od powyższej zasady zostaną omówione w kolejnym artykule. Istnieje również wyjątek gdy śmierć pracodawcy nie będzie skutkować rozwiązaniem stosunku pracy, a mianowicie ma on miejsce w sytuacji gdy to w drodze dziedziczenia dochodzi do przejęcia zakładu pracy przez nowego pracodawcę (art. 231 Kodeksu pracy) bądź wyznaczenia zarządu sukcesyjnego w momencie śmierci pracodawcy.  Jak natomiast wygląda kwestia wygaśnięcia stosunku pracy z uwagi na tymczasowe aresztowanie pracownika?

Z powodu tymczasowego aresztowania pracownika, z upływem 3 miesięcy nieobecności w pracy umowa o pracę wygasa, o ile wcześniej pracodawca z winy pracownika nie rozwiązał umowy bez wypowiedzenia wcześniej. Okres 3 miesięcy tymczasowego aresztu liczy się od daty zatrzymania pracownika. Warto w tym miejscu wskazać, iż odnośnie tymczasowego aresztowania to pracodawca jest zobowiązany ponownie zatrudnić pracownika jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub gdy zapadł wyrok uniewinniający, a pracownik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia. W sytuacji warunkowego umorzenia postępowania, jak również umorzenia z powodu przedawnienia czy amnestii powyższa norma nie ma zastosowania.

Niezależnie od sytuacji uregulowanych przez ustawodawcę w Kodeksie pracy, a prowadzących z mocy prawa do wygaśnięcia stosunku pracy, istnieją również inne okoliczności wywołujące analogiczny skutek prawny, przy czym wprowadzone one zostały do przepisów szczególnych. Takim przykładem będzie chociażby art. 16 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. karta nauczyciela, zgodnie z którym, stosunek pracy nawiązany na podstawie mianowania lub umowy o pracę wygasa, jeżeli nowo zatrudniony nauczyciel nie usprawiedliwi w ciągu 7 dni swojego nieprzystąpienia do pracy, czy też art. 122 ust. 1 Ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, który  jeżeli pracownik w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby nie zgłosił się do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia fakt ten powoduje wygaśnięcie stosunku pracy.

W przypadku pytań zapraszamy do kontaktu z naszym specjalistą z zakresu prawa pracy – adw. Marlena Katarzyna Kot.