STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU PRZY UDZIALE MAŁOLETNIEGO DZIECKA
Procedura stwierdzenia nabycia spadku uregulowana została przez polskiego ustawodawcę
w Kodeksie cywilnym (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny). W niniejszym artykule zostanie poruszona problematyka nabycia oraz odrzucenia spadku przy udziale małoletniego dziecka, bowiem procedura to nieco odróżnia się od standardowego procesu
w zakresie nabycia spadku i charakteryzuje się pewnymi cechami szczególnymi, o których przedstawiciele ustawowi (rodzice) powinni posiadać wiedzę.
Standardowo, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, spadkobierca może przyjąć bądź odrzucić spadek poprzez złożenie stosownego oświadczenia woli w sądzie, bądź przed notariuszem. Niemniej jednak w sytuacji gdy jednym ze spadkobierców lub jedynym spadkobiercą jest małoletnie dziecko, procedura ta jest nieco bardziej skomplikowana. Mianowicie, małoletnie dziecko znajduje się co do zasady, do ukończenia 18 roku życia pod władzą rodzicielską przedstawicieli ustawowych (zwykle rodziców), którzy nie tylko sprawują nad nim opiekę ale również zarządzają majątkiem, składają oświadczenie woli w imieniu małoletniego.
Małoletnie dziecko nie ma zatem możliwości samodzielnego złożenia oświadczenia woli
w zakresie przyjęcia lub odrzucenia spadku, toteż oświadczenie takie w jego imieniu zobligowani są złożyć jego przedstawiciele ustawowi (rodzice). Niemniej jednak aby to uczynić koniecznym jest w pierwszej kolejności złożenie wniosku do sądu rodzinnego w zakresie wyrażenia zgody na złożenie przez przedstawicieli ustawowych oświadczenia w imieniu małoletniego dziecka. Istotnym jest podkreślenie, iż pozyskanie ww. zgody jest konieczne tylko i wyłącznie wtedy gdy przedstawicie ustawowi chcą złożyć w imieniu małoletniego oświadczenia woli o przyjęciu spadku wprost lub jego odrzuceniu. W sytuacji gdy przedstawiciele ustawowi planują złożyć oświadczenie woli o przyjęciu przez małoletnie dziecko spadku z dobrodziejstwem inwentarza zgoda taka nie jest wymaga. Dlaczego? Bowiem przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, iż osoba nabywająca w ten sposób spadek jest odpowiedzialna za długi spadkowe, jedynie do wartości masy spadkowej. Oznacza to nie mniej nie więcej niż to, iż małoletnie dziecko nie będzie odpowiadało za długi poza wartość aktywów spadku. Przykładowo jeżeli spadkodawca pozostawił 500 000,00 zł długu oraz nieruchomość o wartości 200 000,00 zł to małoletnie dziecko będzie odpowiedzialne
za zobowiązania spadkodawcy jedynie do kwoty 200 000,00 zł, a więc aktywów jakie nabyło w drodze dziedziczenia.
Jeżeli chodzi natomiast o odrzucenie bądź przyjęcie spadku wprost zgoda sądu rodzinnego jest wymagana, bowiem nabycie spadku może się wiązać dla małoletniego dziecka z przejęciem znacznych zobowiązań finansowych o znacznej wartości. Co do zasady, zgodnie z art. 101 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przedstawiciele ustawowi (rodzice) mogą zarządzać majątkiem małoletniego dziecka, bez zgody sądu jedynie w czynnościach nieprzekraczających zwykłego zarządu. Co należy rozumieć przez czynności wchodzące w zakres zwykłego zarządu? Otóż definicji takiej nie sposób odnaleźć w przepisach kodeksowych, niemniej jednak została ona wykształcona w doktrynie. „Najogólniej rzecz ujmując, przez czynności zwykłego zarządu należy rozumieć załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłym korzystaniem z przedmiotów wchodzących w skład administrowanego majątku i utrzymywaniem tych przedmiotów w stanie niepogorszonym, wszystko zaś, co się w tych granicach nie mieści, należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu”. – (szerzej o tym por. J. Ignatowicz, w: Komentarz KC, t. I, 1972. Natomiast, zgodnie z art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego podejmowanie czynności przekraczających zwykły zarząd majątkiem małoletniego dziecka wymaga zgody sądu opiekuńczego. Odrzucenie spadku oraz przyjęcie go wprost stanowi czynność przekraczającą zwykły zarząd majątkiem małoletniego dziecka, co zostało rzetelnie wyjaśnione w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2018 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 102/17.
Po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego na dokonanie przez przedstawicieli ustawowych czynności przekraczającej zwykły zarząd, istnieje możliwość złożenia oświadczenia
o przyjęciu wprost lub odrzuceniu spadku. Oświadczenie takie może zostać złożone w sądzie właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy bądź u dowolnego notariusza. W sytuacji gdy małoletnie dziecko przebywa poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, po uzyskaniu zgody, o której mowa powyżej, rodzice mogą w jego imieniu złożyć stosowne oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed konsulem, który urzędowo poświadczy złożony przez spadkobierców podpis. Dokument ten wraz z postanowieniem sądu opiekuńczego należy następnie przesłać do sądu spadku, celem sfinalizowania procedur spadkowych. Termin na przeprowadzenie ww. czynności to 6 miesięcy.
W sytuacji dodatkowych pytań zachęcamy Państwa do kontaktu z prawnikami z naszej Kancelarii, zarówno drogą telefoniczną, jak i za pośrednictwem e-miał oraz innych komunikatorów. Chętnie odpowiemy na dodatkowe pytania.
