Problematyka zawarta związku małżeńskiego, jak również jego rozwiązania, czy też unieważnienia uregulowana została w Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964, nr 9, poz. 59 z późn. zm.) dalej k.r.o.

Zgodnie z art. 1 § 1  k.r.o. małżeństwo zostaje zawarte gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie złożą oświadczenie woli o wstąpieniu w związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, ewentualnie zgodnie z § 2 gdy oświadczenie takie zostanie złożone przed duchownym kościoła lub  innego związku wyznaniowego z uwzględnieniem § 3 ww. przepisu.

Jak wynika z powyższego jedną z przesłanek zawarcia związku małżeńskiego jest zgodne oświadczenie stron/nupturientów. W przypadku rozwodu, co do zasady strony mają całkowicie odmienne spojrzenie na kwestie okołorozwodowe, co oznacza że ciężko o zgodne oświadczenie woli w zakresie winy rozpadu pożycia małżeńskiego. Prowadzi to do tego, iż postępowanie rozwodowe jest niezwykle trudne pod względem emocjonalnym dla małżonków, jak również wymaga od nich dużego zaangażowania przez długi okres.

Problematyka rozwodu, uregulowana została przez polskiego ustawodawcę w art. 56 k.r.o.  Zgodnie z treścią ww. przepisu „Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód”. Wnosząc pozew o rozwód, powód ma możliwość wnieść o orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka, ewentualnie z winy małżonków lub bez orzekania o winie. Tak jak wspomniane zostało powyżej, kierując się doświadczeniem zawodowym, analizując prowadzone przez naszą Kancelarię sprawy, wskazać należy, iż około 90 % rozwodów przebiega w burzliwych okolicznościach, co oznacza iż niezwykle rzadko małżonkowie wnoszą o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie w zakresie rozpadu pożycia małżeńskiego.

Istotnym jest w tym miejscu podkreślenie, iż wnoszenie o orzeczenie rozwodu, czy to z winy jednego czy też z winny obydwojga małżonków prowadzi automatycznie do tego, iż postępowanie rozwodowe się znacznie przedłuży, w stosunku do procedury rozwodowej, która miałaby miejsce w sytuacji gdy rozwód miałby zostać orzeczony bez wnikania w winę małżonków.

Co do zasady postępowanie rozwodowe bez orzekania o winie małżonków oznacza, iż małżonkowie podejmując decyzję o rozstaniu się i rozwodzie są zgodni, co do warunków na jakich ma do tego dojść. Problematyka orzekania rozwodu z zaniechaniem przez sąd w zakresie orzeczenia o winie uregulowana została w art. 57 § 2 k.r.o.

Składając pozew o rozwód w takim przypadku, co do zasady nie są powoływani świadkowie, nie dochodzi do „walki” o władzę rodzicielską, czy też wysokość alimentów. Rozwód jest orzekany na pierwszej, ewentualnie na drugiej rozprawie sądowej, co oznacza iż postępowanie rozwodowe może potrwać szacunkowo do kilku miesięcy, ewentualnie do roku. Wszystko zależy od częstotliwości wyznaczenia rozpraw przez sąd, szybkości zarejestrowania pozwu, szybkości podejmowanych czynności procesowych przez sąd.

W sytuacji gdy małżonkowie wnoszą o orzeczenie rozwodu z winy współmałżonka, postępowanie rozwodowe, co do zasady ulega znacznemu przedłużeniu albowiem zachodzi konieczność udowodnienia faktów, na które powołuje się strona. Najprościej mówiąc, nie wystarczy jedynie wniesiesz o orzeczenie rozwodu, należy bowiem w toku postępowania dowodowego udowodnić zasadność naszego wniosku. Problematyka rozwodu z orzeczeniem o winie uregulowana została w art. 57 1 2 k.r.o.

Analizując doktrynę oraz orzecznictwo do ww. przepisu wskazać należy, iż w zakresie podstawy przyjęcia winy małżonka jest ustalenie, że jego zachowanie przyczyniło się do powstania bądź do pogłębienia rozpadu pożycia małżeńskiego. Wskazać w tym miejscu należy, iż w przypadku wielu przyczyn rozpadu pożycia małżeńskiego, gdy jeden z małżonków odpowiada tylko za jedną przyczynę, za pozostałe natomiast współmałżonek, musi być on uznany co do zasady za współwinnego rozpadowi pożycia małżeńskiego.

Tak jak wspomniałam powyżej, przed złożeniem pozwu w zakresie orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka należy bardzo dokładnie przeanalizować z profesjonalnym pełnomocnikiem przebieg małżeństwa oraz materiał dowodowy, potwierdzający winę współmałżonka. Zasadnym jest aby osoba dochodząca orzeczenia rozwodu z winy współmałżonka od samego początku posiadała świadomość, jakie są realne szanse na uzyskanie korzystnego wyroku. Przypomnieć bowiem należy, iż rozwód z orzeczeniem o winie, co do zasady trwa w zakresie 2 – 4 lat przed Sądem I instancji oraz ok. 1 – 1,5 w instancji odwoławczej. Wynika to z tego, iż strona wnosząca o orzeczenie rozwodu, na podstawie art. 57 § 1 k.r.o. jest zobowiązana do udowodnienia tej winy, a więc złożenia do akt sprawy materiału dowodowego na poparcie zasadności swojego stanowiska.  Materiał dowodowy mogą stanowić dokumenty, zdjęcia, nagrania, filmy, zeznania świadków, opinie biegłych etc. Istotnym jest zaznaczenie, iż co do zasady na rozprawie jest przesłuchiwanych jednorazowo od 2 do 4 świadków. Przy założeniu iż każda ze stron zgłosi przynajmniej 3 świadków zachodzi konieczność wyznaczenia 2 minimum rozpraw. Do tego bardzo często zachodzi konieczność powołania biegłego np. z zakresu psychologii, psychiatrii lub z innych dziedzin, który zwykle jest wzywany na rozprawę celem dodatkowego przesłuchania. Dodać przy tym należy, iż bardzo często orzeczenie rozwodu z winy współmałżonka wiąże się
z przemocą fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, co z kolei oznacza pobocznie toczące się postępowanie karne. Do tego dochodzi jeszcze kwestia władzy rodzicielskiej, kontaktów, alimentów etc. co skutkuje tym, iż takie postępowanie może trwać nawet ok. 4 lat. Oczywiście każde postępowanie rozwodowe jest odmienne, nie ma dwóch jednakowych spraw. Może się również zdarzyć sytuacja gdy małżonek wniesie o orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka w ciągu roku, gdy współmałżonek do tej winy się przyzna.

Odpowiadając na tytułowe pytanie niniejszego artykułu, patrząc przez pryzmat ekonomiki procesowej, w mojej ocenie wnoszenie o rozwód z orzeczeniem o winie jest jak najbardziej zasadne w sytuacji gdy jesteśmy w stanie nasze twierdzenia udowodnić, ewentualnie gdy osoba winna rozpadowi pożycia małżeńskiego wprost się do swojej winy przyznaje. Patrząc
z perspektywy czasu, bazując na zdobytym doświadczeniu zawodowym stratą czasu jest natomiast wnoszenie o rozwód z orzeczeniem o winie tylko po to aby współmałżonkowi uprzykrzyć życie, chyba że taka osoba posiada środki finansowe oraz siły na kilkuletnią walkę w sądzie, z jednoczesną świadomością o wysokim ryzyku przegrania sprawy.

Natomiast orzeczenie o winie w rozpadzie pożycia małżeńskiego pozwala na zastosowanie art. 60 k.r.o., w którym uregulowana została kwestia obowiązku alimentacyjnego pomiędzy małżonkami po rozwodzie. Paragraf 1 ww. przepisu stosujemy w sytuacji, gdy osoba dochodząca alimentów od byłego małżonka nie została uznana za wyłącznie winną rozpadu małżeństwa. Paragraf 2 ww. przepisu znajduje z kolei zastosowanie w sytuacji gdy tylko jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa. Oczywiście w zakresie obowiązku alimentacyjnego pomiędzy byłymi małżonkami kwestia orzeczenia winy jest tylko jedną z przesłanek, zachodzi konieczność spełnienia się również dodatkowych, o których mowa w art. 60 § 1 i 2 k.r.o.
Z perspektywy obowiązku alimentacyjnego wnoszenie o orzeczenie rozwodu z winy współmałżonka może zatem zaowocować w przyszłości.

Warto w tym miejscu wskazać, iż orzeczenie rozwodu z winy jednego z małżonków nie wpływa na sprawę o podział majątku, może jednakże wpłynąć na zakres przyznanej władzy rodzicielskiej, np. z sytuacji gdy wina jest połączona z przemocą nad rodziną.

  Kancelaria Morawiec & Kot