Alkoholizm i choroba psychiczna, a rozwód z orzeczeniem o winie

Jak mogliście Państwo przeczytać w naszych poprzednich artykułach, aby sąd mógł orzec o rozwodzie, musi pojawić się odpowiednia przyczyna, która potwierdzi trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.

Co należy rozumieć przez „winę”?

Zgodnie z informacjami przedstawionymi w poprzednim artykule „”wina” – według dominującego ujęcia (normatywnego) – jest ujemną oceną całokształtu postępowania sprawcy i polega na możliwości uczynienia mu zarzutu niewłaściwego zachowania” – M. Załucki (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2023.

W niniejszym artykule skupię się na chorobie psychicznej oraz alkoholizmie jednego ze współmałżonków.

Alkoholizm

Niewątpliwie nadużywanie alkoholu, które może rodzić ze sobą naruszanie nietykalności cielesnej, czy psychiczne znęcanie się nad małżonkiem, stanowią podstawę do przyjęcia winy rozpadu małżeństwa  (art. 57 § 1 KRO) (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 lipca 1999 r. II CKN 417/98). Niemniej sam fakt, występowania tego zjawiska nie wiąże się z automatycznym wydaniem orzeczenia winy.

Z punktu widzenia alkoholizmu jako choroby, istotny jest wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 2001 r. (I CKN 438/00):

„Przy uzależnieniu od alkoholu ważną rolę w dochodzeniu do trzeźwego życia odgrywa pomoc osób najbliższych dla alkoholika, a wśród nich szczególnie drugiego z małżonków (art. 23 k.r.o.). Ze względu na drastyczność zachowywania się tego z małżonków uzależnionego od alkoholu, nie można — na płaszczyźnie prawa i konkretnych okoliczności sprawy — wymagać od drugiego z małżonków dalszego pożycia z nim, jeżeli sprzeciwia się temu dobro rodziny, a w szczególności dobro małoletnich dzieci stron”.

Mając na uwadze powyższe orzeczenie, w przypadku orzekania o wyłącznej winie Sąd będzie brał pod uwagę wystąpienie choroby alkoholowej, zachowanie uzależnionego, dobro dzieci jeżeli małżonkowie je posiadają oraz pomoc współmałżonka w dojściu do trzeźwości (np. skierowanie go/ją do poradni leczenia uzależnień).

Choroba psychiczna

Sąd Najwyższy w swoim wyroku z 5 stycznia 2001 r. (V CKN 915/00) stwierdził że: „Choroba psychiczna małżonka może wykluczyć przypisanie mu winy rozkładu pożycia małżeńskiego. Zależy to jednak od rodzaju choroby, a także od tego, czy przyczyną rozkładu pożycia było jedno konkretne zdarzenie (np. fakt zdrady), czy też występuje wiele przyczyn rozłożonych w czasie.”

W doktrynie przyjęło się, że sam fakt wystąpienia choroby psychicznej w małżeństwie nie może stanowić jedynej przyczyny rozpadu małżeństwa. Muszą wiązać się z tym dodatkowe okoliczności, które potwierdzą trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego.

W ślad za wyrokiem SN z dnia 2 grudnia 1957 r., sygn. akt I CR 140/57: „choroba psychiczna, jeśli ma cechy choroby długotrwałej i poważnej, w zasadzie stanowi powód do rozwodu. Na sądzie ciąży obowiązek wyjaśnienia stanu choroby oraz ewentualnych skutków tej choroby w zakresie powstawania rozkładu pożycia”.

Według przyjętej linii orzeczniczej niemożliwym jest przypisanie małżonkowi choremu psychicznie wyłącznej winy za rozpad pożycia, w sytuacji gdy choroba powoduje zachowania niezależne od woli małżonka. Jeżeli jednak stwierdzi się, że chory jest świadomy swych czynów, nie chce poddać się leczeniu lub utrudnia kontynuowanie leczenia nie ma przeszkód aby przypisać mu winę rozkładu.

W przypadku jakichkolwiek pytań w powyższym zakresie zapraszam do kontaktu z Kancelarią za pośrednictwem naszej zakładki „Kontakt”, telefonicznie 783279933 lub mailowo kancelaria@morawiec-kot.pl.

Dominika Koślicka-Wiśniewska

prawnik